Przedmioty praw własności przemysłowej mogą być chronione kilkoma prawami wyłącznymi naraz. Często dochodzi do powstania dóbr niematerialnych spełniających przesłanki do uzyskania ochrony różnymi prawami własności przemysłowej jednocześnie. Wybór określonej formy ochrony może mieć doniosłe znaczenie nie tylko dla uprawnionego, lecz także dla całego rynku, na którym on funkcjonuje.

Jak wiadomo, atrakcyjny wygląd produktu posiada istotne znaczenie gospodarcze, bowiem stanowi on jeden z najważniejszych czynników zachęcających nabywców do zakupu towaru. Z tego powodu, uznano, że dzieła wzornictwa przemysłowego, czyli postać produktu, odznaczające się nową i indywidualną postacią, mogą oraz docelowo powinny być chronione za pomocą wzorów przemysłowych/wzorów wspólnotowych.

W rozpatrywanym przypadku, spółka Volvo Personvagnar AB z siedzibą w Göteborg (Szwecja) wystąpiła do Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej z wnioskiem o udzielenie ochrony wyglądu postaci produktu, konkretnie reflektora samochodowego, stanowiącego zasadniczo dzieło wzornictwa przemysłowego, nie za pośrednictwem wzoru wspólnotowego, lecz poprzez udzielenie ochrony trójwymiarowym znakiem towarowym Unii Europejskiej. Przedmiotowe oznaczenie o numerze zgłoszenia EUTM 018560591, przeznaczone dla towarów w Klasach 11 i 12 Klasyfikacji nicejskiej, w tym dla „Reflektorów samochodowych” przedstawiono poniżej:

Pierwotnie, Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej odmówił udzielenia rejestracji, stwierdzając, że rozpatrywany znak towarowy jest pozbawiony jakiegokolwiek odróżniającego charakteru. Spór szwedzkiej spółki z Urzędem trafił ostatecznie do Sądu (ang. „General Court”) Unii Europejskiej, który wyrokiem z dnia 26 czerwca b.r. (sygn. akt: T-260/23) uchylił ostateczną decyzję wydaną w postępowaniu zgłoszeniowym (sygn. decyzji Urzędu: R 1129/2022-5).

W oparciu o argumentację spółki Volvo Personvagnar AB z siedzibą w Göteborg (Szwecja) orzeczono, że zgłoszony trójwymiarowy znak towarowy posiada charakter odróżniający, między innymi, z uwagi na zastosowanie charakterystycznego kształtu źródła światła (żarówki), przypominającego wizualnie literę „Y” oraz fantazyjny kształt obudowy reflektora LED, wyraźnie odbiegającego od wyglądu porównywanych reflektorów samochodowych na rynku. W konsekwencji, Sąd uznał, że wskazane rozwiązania o charakterze estetycznym, w połączeniu, tworzą oznaczenie odznaczające się, co najmniej minimalną, zdolnością odróżniającą.

Należy stwierdzić, że cytowane orzeczenie Sądu Unii Europejskiej ma doniosłe znaczenie dla podmiotów oferujących i wprowadzających do obrotu części zamiennie do samochodów pochodzących od wskazanego wyżej szwedzkiego przedsiębiorstwa.

Zasadniczo, zgodnie z obowiązującym prawem unijnym oraz krajowym, podmioty prowadzącą opisaną działalność mogły korzystać z części składowych ścisłego dopasowania, które osobno mogą być chronionymi wzorami producentów części oryginalnych, w tym części samochodowych, takich jak drzwi, lusterka czy elementy karoserii, poprzez ich wytwarzanie, oferowanie czy import lub eksport, jeżeli takie elementy były konieczne do wykonania naprawy lub wymiany części wytworu złożonego – na przykład samochodu – gdyż nie da się ich zastąpić częściami o innej formie. Przedstawione rozwiązanie prawne, znane szerzej pod nazwą „klauzuli napraw”, umożliwiało na gospodarczy obrót takimi częściami tylko i wyłącznie pod warunkiem, że stanowiły one część składową wytworu złożonego, chronionego jako wzór wspólnotowy lub wzór przemysłowy.

Fakt dopuszczenia możliwości zarejestrowania wytworu złożonego lub jego części składowej w charakterze znaku towarowego powoduje, że przedsiębiorca oferujący i wprowadzający do obrotu części samochodowe bez uzyskania uprzedniej zgody uprawnionego do znaku towarowego nie tylko nie może powołać się na „klauzulę napraw” (brak takiego odpowiednika w prawie znaków towarowych), ale także może naruszyć on prawo wyłączne do takiego znaku trójwymiarowego.

Niewątpliwie, rejestrowanie postaci produktów lub ich części składowych, w tym części zamiennych, w charakterze przestrzennych znaków towarowych może prowadzić do wielu wątpliwości co do zakresu ochrony takich znaków towarowych, możliwości zastosowania przepisu o informacyjnym (referencyjnym) użyciu znaku towarowego i legalności wprowadzania na rynek produktów substytucyjnych wobec oryginalnych części, pochodzących od innych producentów.

Autor:  adw. Andrzej Przytuła  oraz r.pr. Karol Majkowski – Kancelaria KONDRAT i Partnerzy, biuro@kondrat.pl